Σάββατο 26 Απριλίου 2008

Άναρχε Θεέ...

Στον κύκλο των εορτών του χρόνου, το Πάσχα ξεχωρίζει. Είναι η πιο βαθιά ελληνική από όλες τις χριστιανικές γιορτές. Ενώ τα υπόλοιπα χριστιανικά δόγματα προτάσσουν τα Χριστούγεννα, οι Έλληνες γιορτάζουν την Πασχαλιά με έναν πράγματι μοναδικό τρόπο.
Στις στράτες των σημερινών νεοελλήνων λατρεύτηκαν με πάθος πριν τον Χριστό, θνήσκοντες εαρινοί θεοί που η λατρεία τους διατηρείται στο λαικό θρησκευτικό υποσυνείδητο τούτες τις ημέρες της Λαμπρής.
Στην αρχαιότητα ξέρουμε ότι, λάτρευαν τον Υάκινθο στην Λακωνία, τον δισότοκκο (διπλογεννημένο, από την Σεμέλη και τον μηρό του Δία) Διόνυσο στην Θήβα, στην Αθήνα και σε πολλές άλλες πόλεις, τον Άδωνι στην Κύπρο. Γνωρίζουμε ακόμα ότι πρώτοι οι Μινωίτες, θεμελιωτές του πρώτου ευρωπαϊκού πολιτισμού, λάτρεψαν τον βλαστικό θνήσκοντα και αναγεννώμενο νεαρό θεό. Γιόρταζαν τον ερχομό της άνοιξης με την αναγέννηση του. Με την κάθοδο των Ελλήνων - Μυκηναίων στην Κρήτη τον 14ο πχ αιώνα, τα χαρακτηριστικά της προϊστορικής θρησκείας των Μινωιτών, αφομοιωθήκαν από τον θεό των εισβολέων. Ο μινωίτης βλαστικός θεός μετουσιώθηκε στον Κρηταγενή Δία που διαδίδεται πλέον ότι αυτός, ο Ζεύς είναι που γεννήθηκε στο Ιδαίο Άντρο,πάνω από το οροπέδιο της Νίδας, στον Ψηλορείτη, στην Βηθλεέμ του αρχαίου κόσμου. Ένα σημαντικότατο ιερό με αδιάλειπτη λατρεία για τριάντα πέντε αιώνες, όπως απέδειξε η αρχαιολογική σκαπάνη του καθηγητή Γιάννη Σακελλαράκη. Το νεώτερο ηλικιακά εύρημα ήταν ένας σταυρός μέσα στο ιερότατο Άδυτο του Άντρου.
Όταν οι Κρητικοί διατηρώντας την μινωική παράδοση έδειχναν τον τάφο του Δία, έξω από την Κνωσσό, στους πρόποδες του ανθρωπόμορφου ιερού μινωικού όρους Γιούχτα, που απεικονίζει το πρόσωπο του Δία, προκαλούσαν την οργή των Ελλήνων της ηπειρωτικής Ελλάδας για αυτή τους την ασέβεια, ως προς τον πατέρα των Θεών. Ο ημιμυθικός, θεοσεβής Επιμενίδης, ένας από τους επτά σοφούς του αρχαίου κόσμου, που κοιμήθηκε σύμφωνα με τον μύθο για "επτά και πενήκοντα έτη" μέσα στο Ιδαίο Άντρο, κατακεραύνωνε τους Κρητικούς ως ψεύτες και ασεβείς που τόλμησαν να πεθάνουν ακόμα και τον Δία. Για όσους αμφιβάλλουν, θα υπενθυμίσω ότι το αρχαίο όνομα του φημισμένου πλέον παγκοσμίως για τα αγαθά της φύσης, χωριού Ζωνιανά ήταν "Ζου Λάκκος", που σημαίνει "ο Τάφος του Δία"!

Αργότερα ο ωραίος νέος Άδωνις, ήταν ποθητός από την Αφροδίτη και την Περσεφόνη. Κατά εντολή του Δία θα έμενε τέσσερις μήνες στον Κάτω Κόσμο με την Περσεφόνη, τέσσερις στα γούστα του Επάνω Κόσμου με την Αφροδίτη και τέσσερις όπου θα επέλεγε ο ίδιος. Επειδή όμως δεν του πολυάρεσε η μοναξιά, επέλεξε να είναι με την Αφροδίτη. Έτσι, ο Άδωνις περνούσε τα δύο τρίτα του χρόνου με την Αφροδίτη και το ένα τρίτο με την Περσεφόνη. Μετά από καιρό ο Άδωνις σκοτώθηκε στο κυνήγι από ένα άγριο κάπρο. Ήταν πλέον στα χέρια μόνο της Περσεφόνης. Από το αίμα του νεκρού νέου φύτρωσαν τα τριαντάφυλλα και από τα δάκρυα της Αφροδίτης οι ανεμώνες. Ο θρήνος για τον χαμό του αποτελούσε ιδιαίτερη ιεροτελεστία που θυμίζει την Μεγάλη Παρασκευή. Στις ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας τις ημέρες της εαρινής ισημερίας, οι γυναίκες συγκεντρωμένες γύρω από ένα στολισμένο με άνθη τάφο, τους κήπους του Αδώνιδος, θρηνούσαν τον ωραίο νέο. Η λατρεία του ήρθε στην αρχαία Ελλάδα από την Εγγύς Ανατολή μέσω της Κύπρου. Σύμφωνα με τον μύθο η Αφροδίτη παρακάλεσε την Περσεφόνη να αφήνει τον αγαπημένο της να ανεβαίνει στη γη. Η Περσεφόνη δέχθηκε, και ο Άδωνις ανεβαίνει στη γη και μένει έξι μήνες με την Αφροδίτη, ενώ τους υπόλοιπους έξι μήνες είναι με την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο.

Στον Μεσαίωνα, οι φημισμένοι βυζαντινοί υμνωδοί έστηναν τους πασχάλιους ύμνους, επενδύοντας την ποίηση τους με την τραγική πτυχή του Θρήνου, της απώλειας. Σπαρακτική η μορφή της μάνας Παναγίας κάτω από το σταυρό «Ω, γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατο μου τέκνο, που έδυ σου το κάλλος». Ο Χριστός, σταυρώθηκε, δηλαδή εκτελέστηκε στον σταυρό, με θάνατο μαρτυρικό, εξευτελιστικό, κατ' εντολή της εξουσίας. Η ίδια ρωμαική εξουσία τέσσερις αιώνες μετά θα κάνει τον Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία του κράτους. Κατά την ορθόδοξη παράδοση η πορεία προς το Θείο Πάθος και την Ανάσταση ξεκινά το Σάββατο του Λαζάρου. Μία έγερση εκ νεκρών σηματοδοτεί την αφετηρία της Μεγάλης Εβδομάδας.

Πόσο δικαιώνεται ο Νίκος Ψιλάκης όταν γράφει «σε κάθε γωνιά της ανατολικής μεσογείου ένας Άδωνις σε περιμένει. Μορφές νεανικές, ωραίοι νέοι, θεοί αληθινοί, που καρτερούν πίσω από την αχλύ του χρόνου για να φανερωθούν μέσα από τα άνθη της άνοιξης».

Θυμάμαι συχνά τέτοιες μέρες τον συχωρεμένο Μανιάτη ποιητή και ακαδημαικό Νικηφόρο Βρεττάκο που έλεγε ότι μπερδευόταν από μικρός για ποιόν θεό ήταν φτιαγμένος ο Επιτάφιος. Τον Χριστό ή τον Άδωνι. Όταν το ανέφερα πριν αρκετά χρόνια, βράδυ Μεγάλης Παρασκευής μετά την περιφορά του Επιταφίου στο Πρωτάτο του Αγίου Όρους, στον νεαρό αγιορείτη μοναχό Γαβριήλ καθώς οδοιπορούσαμε μέσα στην ήσυχη, έναστρη και πεντακάθαρη εαρινή νύχτα από τις Καρυές για το Κελίον, παρατηρώντας τα μακρινά φώτα της Σαμοθράκης και της Λήμνου, μαγεμένος από την ισορροπία και το μεγαλείο της φύσης ,ο Γαβριήλ παρέμεινε σιωπηλός. Κατάλαβα ότι δεν του πολυάρεσε αυτό που είπα.
Συνεχίζει όμως πάντα να με συγκινεί ο λόγος του Βρεττάκου και η διαπίστωση ότι ο αρχαίος κόσμος επιβιώνει μέσα στην Ορθοδοξία στις ημέρες της περισυλλογής, της κάθαρσης και της κατάνυξης, την Μεγάλη Εβδομάδα. Αναμφίβολα η Ορθοδοξία αποδέχτηκε και διατήρησε τις δοξασίες για τις θνήσκουσες και αναγεννώμενες θεότητες του αρχαίου κόσμου.

Αυτές τις ημέρες οι νεοέλληνες γιορτάζουμε με τρόπο ιδιαίτερο και ξεχωριστό το Πάσχα, διατηρώντας και αγνοώντας μέσα στην αφασία μας, στις μαγειρίτσες, τις σούβλες και τα κοκορέτσια, τα τσάμικα και τα σκυλάδικα μία αναλλοίωτη παράδοση με ηλικία κάπου πέντε χιλιάδες χρόνια. Από την μινωική προιστορία, στο διαδίκτυο και ακόμα μακρύτερα λοιπόν. "Και όποιος δεν καταλαβαίνει δεν ξέρει που πατά και που πηγαίνει", θα συμπλήρωνε ο ποιητής...

Όταν κάποια άλλη στιγμή ο μοναχός Γαβριήλ με οδήγησε προνομιακά στην μονή της Μεγίστης Λαύρας, την αρχαιότερη μονή του Όρους, ιδρυμένη με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο του Νικηφόρου Φωκά το 961 μχ, ήθελε να δούμε κάτι που θεωρούσε πολύ ενδιαφέρον. Στην αρχαιότητα, στη θέση της μονής βρισκόταν ιερό της Θεάς Αρτέμιδας της Αγροτέρας. Ο Γαβριήλ μου έδειξε, δεξιά στην είσοδο της Τράπεζας της μονής, την καταπληκτική αγιογραφία που αποδίδεται στον Θεοφάνη τον Κρήτα και απεικονίζει την Παναγία να έρχεται και την Άρτεμη να αποχωρεί, κρατώντας ένα αδράχτι, από το οποίο φεύγει ένα κόκκινο νήμα που καταλήγει τυλιγμένο στο δεξί χέρι της Παναγίας… Μέσα στην Τράπεζα, απεικονίζονται από τον σπουδαίο αγιογράφο οι προσωπογραφίες των Ελλήνων φιλοσόφων Φίλωνα, Σόλωνα, Πυθαγόρα, Σωκράτη, Αριστοτέλη, Θαλή, Γαληνού, Πλάτωνα και Πλούταρχου.
Πλήρης αναρχία εικόνων και μπέρδεμα εννοιών, θα σκεφτείτε. Και όμως, αυτή ακριβώς την άναρχη μισγάγκεια, αναδεικνύει το βυζαντινό τετράστιχο που ψάλλεται σε όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες, κλείνοντας την β' στάση των Εγκωμίων, στον Επιτάφιο Θρήνο της Μεγάλης Παρασκευής : "Άναρχε Θεέ, συναίδιε Λόγε και Πνεύμα"...

Κυριακή 20 Απριλίου 2008

Η Επαγρύπνηση

Όταν το βράδυ της 20ης Απριλίου 1967 οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν εναντίον του δημοκρατικού πολιτεύματος έπιασαν στην κυριολεξία τον πολιτικό κόσμο της χώρας στον ύπνο. Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης για το σύνολο των πολιτικών τάσεων.
Τίποτα εκείνο το βράδυ δεν προμήνυε τι θα ακολουθούσε. Ήταν παραμονές Πάσχα, με την πολιτική ένταση αρκετά πεσμένη, έχοντας μπροστά τις εκλογές της 28ης Μαίου 1967. Οι φήμες για επικείμενο πραξικόπημα περνούσαν μάλλον αδιάφορα. Ποιος θα τολμούσε άραγε, να ανατρέψει την δεξιά κυβέρνηση της ΕΡΕ, τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, που είχε ορκιστεί δέκα επτά ημέρες νωρίτερα στις 4 Απριλίου, πρωθυπουργός της τέταρτης κυβέρνησης στη σειρά από τον Ιούλιο του 1965 που το παλάτι εξανάγκασε σε παραίτηση τον Γεώργιο Παπανδρέου...
Μία ταραγμένη πολιτικά περίοδος που μετά την δολοφονία Λαμπράκη, την αποπομπή Καραμανλή από το παλάτι, και τις κυβερνήσεις των αποστατών της Ενώσεως Κέντρου φαινόταν ότι θα τελείωνε με τις εκλογές του Μαίου του 1967.

Εκείνο το βράδυ λίγο μετά τα μεσάνυχτα ο πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος βρίσκεται στο σπίτι του στην οδό Ξενοκράτους 15 και συνεργάζεται με τους υπουργούς της Κυβερνήσεως του, Εθνικής Αμύνης Παναγή Παπαληγούρα και Οικονομικών Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου, για διάφορα εκλογικά θέματα. Ο πρωθυπουργός ετοίμαζε τον πρώτο προεκλογικό του λόγο που θα εκφωνούσε στον Πειραιά στις 22 Απριλίου. Ήταν περασμένες δύο τα ξημερώματα όταν δύο νεαροί αξιωματικοί διέρρηξαν την εξώθυρα του διαμερίσματος και με γρήγορες κινήσεις προσπάθησαν να εισβάλουν στην κρεβατοκάμαρα του πρωθυπουργού. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος αρπάζει το περίστροφό του και προχωρεί προς τους εισβολείς. Βλέποντας τα προτεταμένα αυτόματα όπλα πετά το περίστροφο και παραδίνεται στους στασιαστές αξιωματικούς. Ο πρωθυπουργός μεταφέρεται στο στρατόπεδο Παπάγου, στο Πεντάγωνο, με στρατιωτικό καμιόνι. Ήταν το βράδυ όπου οι νεαροί αξιωματικοί συνέλαβαν τους στρατηγούς και την κυβέρνηση στον ύπνο...

Ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Γεώργιος Ράλλης πολύ μετά τις δύο τα ξημερώματα από το αστυνομικό τμήμα Αμαρουσίου που διαθέτει ασύρματο, επικοινωνεί με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο ο οποίος του δηλώνει πλήρη άγνοια για τα γεγονότα και αναφέρει ότι είναι περικυκλωμένος στο Τατόι. Ο Γ. Ράλλης είναι το μοναδικό μέλος της κυβέρνησης Κανελλοπούλου που δεν έχει συλληφθεί και αποπειράται να κινητοποιήσει το Γ' Σώμα Στρατού, με έδρα την Θεσσαλονίκη, εναντίον των στασιαστών. Ο υπουργός σκέφτεται να αναχωρήσει για την Θεσσαλονίκη αλλά πληροφορείται ότι το αεροδρόμιο Τατοίου είναι αποκλεισμένο από άρματα μάχης. Σε συνεννόηση με τον βασιλιά στέλνει σήμα στο Γ' Σώμα Στρατού με εντολή "εντέλλομαι κατόπιν συμφώνου γνώμης και του Βασιλέως να κινήσετε τα τμήματά σας προς Αθήνας και εάν βρήτε αντίστασιν να κτυπήσετε". Όμως ο διοικητής του Γ' Σώματος βρίσκεται στην Αθήνα. Στις τέσσερις τα ξημερώματα είναι πλέον βέβαιο στον υπουργό ότι "το Γ' Σώμα Στρατού υπακούει εις τας διαταγάς του ΓΕΣ". Ο υπουργός Γ. Ράλλης θα συλληφθεί μερικές ώρες αργότερα, στις επτά το πρωί, στο σπίτι του στην Πολιτεία, παίρνοντας και αυτός τον δρόμο για το Γουδί...

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, γιος του αρχηγού της Ενώσεως Κέντρου και επικεφαλής της αριστερής πτέρυγας του κόμματος, αντιμετωπίζει εκείνη την περίοδο τις σοβαρότατες κατηγορίες για την υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ, που αφορούσε την οργάνωση κινήματος από 28 αξιωματικούς με την πολιτική καθοδήγηση του Ανδρέα. Με την διάλυση της βουλής θα έπαυε η βουλευτική του ασυλία και ο ανακριτής θα διέταζε την σύλληψή του. Οι απειλές για τη ζωή του ήταν έντονες. Παίρνοντας τις απαραίτητες προφυλάξεις αποφεύγει να κοιμάται στο σπίτι του για αρκετές ημέρες. Όχι όμως το βράδυ της 20ης Απριλίου. Νωρίτερα, την ίδια ημέρα είχε συνεννοηθεί με τον δικηγόρο του τα σχετικά με τις εξελίξεις στην υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ και είχε προειδοποιήσει το ίδιο βράδυ με ομιλία του τους δημοκρατικούς συνδέσμους των Αθηνών ότι επίκειται πραξικόπημα. Είχε ζητήσει ανοιχτά την επαγρύπνησή τους. Ήταν μάλιστα ικανοποιημένος από το επίπεδο ετοιμότητας. Αφού δείπνησε με την Μαργαρίτα σε κεντρικό ξενοδοχείο πήγε στο Ψυχικό, περασμένα μεσάνυχτα. Στο βιβλίο του "Η δημοκρατία στο απόσπασμα" όπου αναφέρονται τα παραπάνω περιγράφει: "Οι περιστάσεις ήταν τέτοιες που ένοιωσα ασφαλής εκείνο το βράδυ....Μ' αυτή τη σκέψη κατευθύνθηκα προς το Ψυχικό μαζί με την Μαργαρίτα για να περάσω τη νύχτα στο σπίτι μου για πρώτη φορά ύστερα από πολλές μέρες". Εκεί, στο σπίτι στο Ψυχικό, θα συλληφθεί μερικές ώρες αργότερα τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου...

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ήταν από τους πρώτους που συνελήφθησαν. Έσπασαν την εξώθυρα του διαμερίσματος και την πόρτα της κρεβατοκάμαρας. Τον βρήκαν με τις πυτζάμες. Στους πάνοπλους απαγωγείς του παρατήρησε ότι οι Γερμανοί που τον συνέλαβαν στην κατοχή δύο φορές νύχτα, τον άφησαν να φορέσει τα ρούχα του. Ο λοχαγός Κίτσιος που μπούκαρε στο διαμέρισμα δεν έδειξε να συγκινείται και τον πήρε όπως τον βρήκε. Με τις πυτζάμες....

Τα ίδια και χειρότερα αφορούν στην αριστερά. Με το ενιαίο ακόμα ΚΚΕ στην παρανομία, η ΕΔΑ σφύριζε μάλλον αδιάφορα. Σε εφαρμογή του σχεδίου "Προμηθέας" περισσότεροι από 6.000 αριστεροί πολίτες συγκεντρώνονται στον Ιππόδρομο. Εκεί δολοφονήθηκε εν ψυχρώ ο Π. Ελής. Το σχέδιο "Προμηθεύς" όριζε τις κινήσεις σε ενδεχόμενη επίθεση από χώρα του "υπαρκτού". Το κύριο άρθρο, στο φύλλο της "Αυγής" της 21ης Απριλίου 1967 που δεν κυκλοφόρησε ποτέ, είχε τίτλο "Η δικτατορία είναι αδύνατος". Το υπέγραφε ο Άγγελος Διαμαντόπουλος...

Το ξημέρωμα της 21ης Απριλίου 1967, το σύνολο των πολιτικών κομμάτων πιάστηκε στον ύπνο, σε μία νύχτα που κράτησε επτάμιση χρόνια και τελείωσε με την προδοσία της Κύπρου. Εκείνο το πρωί το ραδιόφωνο έπαιζε εμβατήρια. Οι ευθύνες του πολιτικού κόσμου ήταν τεράστιες. Σαράντα ένα χρόνια αργότερα δεν έχω διαβάσει πουθενά καμία αυτοκριτική για το ζήτημα. Λες και ήταν αυτονόητο ότι μερικοί ανώτεροι αξιωματικοί μπορούσαν να αλυσοδέσουν την χώρα με τέτοια ευκολία. Και τα κατάφεραν μόνοι τους. Χωρίς βοήθεια από κάποιον εξωτερικό παράγοντα. Το ότι τους ανέχτηκαν, τους αναγνώρισαν και τους χρησιμοποίησαν πολλαπλά αργότερα είναι άλλο ζήτημα. Ο πρώτος που τους αναγνώρισε και τους νομιμοποίησε ήταν βεβαίως ο θλιβερός Βασιλιάς και αυτή του η πράξη του κόστισε τελικά το στέμμα.

Σήμερα που η δημοκρατία μας είναι ισχυρή όπως γενικώς διατυμπανίζεται, καλό είναι να θυμόμαστε ότι η χώρα κυβερνάται από τους φυσικούς απογόνους των πολιτικών της δεκαετίας του '60. Και επειδή η πολιτική επαγρύπνηση σήμερα, είναι μάλλον σε επίπεδα χειρότερα από το 1967, ας έχουμε τον νου μας στα εκδοτικά συμφέροντα και στα ΜΜΕ που προσπαθούν να χειραγωγήσουν τον τόπο όπως και σε εκείνα τα απίθανα επιχειρηματικά κεφάλαια που ξεφυτρώνουν από το πουθενά με την επιθυμία αφενός να ξεπουλήσουν την χώρα όσο - όσο και αφετέρου να ελέγξουν τον πολιτικό κόσμο που βρίσκεται σήμερα για μία ακόμα φορά σε ύπνο βαθύ, λόγω της βαθιάς σήψης και διαφθοράς που τον χαρακτηρίζει. Η 21η Απριλίου 1967 απέδειξε ότι οι συνωμότες είναι αποτελεσματικοί γιατί κινούνται στο σκοτάδι και κατορθώνουν ενίοτε να αλυσοδένουν επιτυχώς την κοινωνία για μία επταετία. Ακόμα και όταν οι συνωμότες είναι περιπτώσεις όπως ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός για παράδειγμα, που κράτησε στο Γουδί τα άρματα από την παρέλαση της 25ης Μαρτίου για να τα χρησιμοποιήσει στο πραξικόπημα ένα μήνα αργότερα. Αφού τα κατάφερε ο Στέλιος και έκανε "Επανάσταση" φανταστείτε τι μπορούν να καταφέρουν οι κάθε λογής κουμπάροι, μεσάζοντες και νταβατζήδες όταν οι πολιτικοί είναι τόσο ξεπουλημένοι και αλλοτριωμένοι μέχρι το κόκκαλο...

Τετάρτη 16 Απριλίου 2008

Φάτε Μάτια Κάρλα

Τελικά η τιμή της Γαλλικής στήριξης στην νατοική Σύνοδο του Βουκουρεστίου γίνεται σιγά σιγά γνωστή. Η προμήθεια των γαλλικών φρεγατών από το ελληνικό πολεμικό ναυτικό θα συνοδεύεται με το μπόνους της πώλησης των πυραύλων "Σκάλπ Ναβάλ" με βεληνεκές χιλίων χιλιομέτρων. Ήδη η γαλλική κρατική κατασκευάστρια εταιρεία άνοιξε χτες μαζαγί στην Αθήνα. Έτσι η Ελλάδα θα είναι η πρώτη ξένη -προς τη Γαλλία- χώρα που θα έχει το σύστημα των πυραύλων αλλάζοντας τα στρατηγικά δεδομένα στην περιοχή και μετατρέποντας την Ελλάδα σε μέγα παίχτη στην Μεσόγειο, κατέχοντας μία τρομερή επιθετική δυνατότητα δίπλα στους Αμερικάνους, Ισραηλινούς, Ρώσους ,Γάλλους και Κινέζους. Χίλια χιλιόμετρα από φρεγάτα. Ένα σούπερ επιθετικό όπλο. Και όσο σκέφτομαι ότι εκείνοι οι ρώσικοι, πρώην σοβιετικοί, S - 300 με αμυντική προοπτική και οκτακόσια χιλιόμετρα βεληνεκές "λιάζονται" αμπρεσολέρ, δέκα χρόνια τώρα, στην νότια Κρήτη δίπλα στα ελεεινά θερμοκήπια με τα ζαρζαβατικά της Μεσαράς, ενώ κόστισαν από ότι φαίνεται μέχρι και την παράδοση του Οτσαλάν, υποκλίνομαι μπροστά στην αποτελεσματικότητα του Γάλλου προέδρου. Η συνταγή μοναδική. Πετάμε λίγο Κάρλα μπροστά για να γίνει ο σχετικός χαβαλές, από Μπάκινγχαμ Πάλας μέχρι Τούμπα και Λαχαναγορά και μετά πουλάμε από τα αυτοκίνητα της γνωστής "μπάνγκ-μπάνγκ" διαφήμισης μέχρι τις φρεγάτες με πυραύλους, στους εθνικά υπερήφανους μαλάκες που ξεσκίσανε τους γυφτοσκοπιανούς στο Βουκουρέστι. Για τη Μακεδονία ρε γαμώτο. Η τιμή ενός βέτο ή αλλιώς φάτε μάτια Μπρούνι...

Σάββατο 12 Απριλίου 2008

Η Τιμή και η Απάτη

Η εμβληματική φυσιογνωμία του Νίκου Μπελογιάννη, του ανθρώπου με το γαρύφαλλο, κυριαρχεί στην ελληνική αριστερά για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Η εκτέλεσή του, Κυριακή ξημερώματα της 30ης του Μάρτη του 1952 είχε σοκάρει την ελληνική και διεθνή κοινή γνώμη. Ούτε οι Γερμανοί στην κατοχή δεν έκαναν εκτελέσεις Κυριακή.
Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1915, πέρασε στη Νομική Αθηνών την οποία δεν τελείωσε γιατί αποβλήθηκε, έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1934, φυλακίσθηκε από το καθεστώς Μεταξά και συμμετείχε στην εθνική αντίσταση ως καπετάνιος μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο αφού δραπέτευσε το 1943 από την Ακροναυπλία. Μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού επιστρέφει από το εξωτερικό, με απόφαση του ίδιου του Ζαχαριάδη, στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1950, όπου θα προσπαθήσει να στήσει τον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ.
Συλλαμβάνεται τον Δεκέμβριο του 1950 και καταδικάζεται σε θάνατο από δύο στρατοδικεία που έγιναν τον Οκτώβριο του '51 και τον Φεβρουάριο του '52. Μεταξύ των στρατοδικών του πρώτου στρατοδικείου ήταν ο μετέπειτα εθνοσωτήρας Γεώργιος Παπαδόπουλος. Παράλληλα στις 14 Νοεμβρίου 1951 βρίσκονται οι παράνομοι ασύρματοι του ΚΚΕ στις περιοχές Καλλιθέας και Φαλήρου, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους στρατοδίκες, για επιστράτευση του νόμου περί κατασκοπείας. Έτσι ο Μπελογιάννης και οι άλλοι κατηγορούμενοι προσάγονται στη δεύτερη δίκη στις 15 Φεβρουαρίου με την βαρύτατη κατηγορία του Ν 375 "περί κατασκοπείας".
Στην ανακοίνωση της απόφασης από τον πρόεδρο του δεύτερου στρατοδικείου Σίμο ξεκινά μία διεθνής εκστρατεία για την αποτροπή της εκτέλεσης. Είναι η εποχή που η κυβέρνηση Πλαστήρα προσπαθεί να επιβάλλει τη λήθη και να εφαρμόσει ένα σχέδιο ειρήνευσης της χώρας. Ο Πλαστήρας μετά την πρώτη δίκη δηλώνει ότι δεν θα εκτελεστεί η απόφαση. Ο Μπελογιάννης παραπέμπεται όμως στη δεύτερη δίκη, με το βαρύτερο κατηγορητήριο της κατασκοπείας για να αποφευχθεί η αμνήστευσή του. Κάποιοι τον θέλουν νεκρό.
Μεταξύ των διαμαρτυρομένων είναι ο ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο που ζωγράφισε το πασίγνωστο σκίτσο του Μπελογιάννη με το γαρύφαλλο, εμπνευσμένο από τη φωτογραφία του Μεγαλοοικονόμου που τραβήχτηκε στο στρατοδικείο, όπου ο τριανταεπτάχρονος Μπελογιάννης αντιμετώπισε με θάρρος τους κατηγόρους του, κρατώντας στο χέρι συνεχώς ένα γαρύφαλλο, υπερασπιζόμενος την τιμή του κόμματός του.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδων ομολόγησε σε βουλευτές της ΕΔΑ που τον επισκέφθηκαν, ζητώντας του να παρέμβει στον Βασιλιά για την αποτροπή της εκτέλεσης, ότι η παλικαριά και η πίστη στις ιδέες του, όπως και η αυτοθυσία του Μπελογιάννη αποδείχθηκαν ανώτερες και από αυτές των πρώτων χριστιανών.
Το θέμα των εκτελέσεων προκάλεσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Ο διεθνής τύπος ασχολήθηκε με το θέμα για πολλές ημέρες. Τηλεγραφήματα και εκκλήσεις να ματαιωθούν οι εκτελέσεις στέλνουν στον Βασιλιά Παύλο ο στρατηγός Ντε Γκωλ, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο Πωλ Ελυάρ, ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Λουί Αραγκόν, ο Ζαν Κοκτώ, ενώ το σκίτσο του Πικάσο κυκλοφορεί σε χιλιάδες αντίγραφα σε όλον τον κόσμο.
Όμως οι δυνάμεις εκείνες που ήθελαν τη διατήρηση του εμφυλιοπολεμικού κλίματος επέβαλαν τελικά την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη. Τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου 1952, αφού του ανακοινώθηκε η απόρριψη της αίτησης χάριτος, στις 4:12 τα χαράματα ο Νίκος Μπελογιάννης εκτελέστηκε στο στρατόπεδο Γουδή, μαζί με τους Αργυριάδη, Μπάτση και Καλλούμενο.
Οι εκτελέσεις υπονόμευσαν την πολιτική εθνικής συμφιλίωσης του Πλαστήρα. Στο πρόγραμμά του ήταν η απελευθέρωση των εκτοπισμένων και των πολιτικών κρατουμένων και ενδεχομένως ακόμα και η νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Επιπλέον η κεντρώα κυβέρνηση φάνηκε ανακόλουθη ως προς τις εξαγγελίες της για ειρήνευση του τόπου. Οι εκτελέσεις δρομολογήθηκαν από το παλάτι και τον σκληρό πυρήνα των αξιωματικών που επιθυμούσαν την ανατροπή της πολιτικής Πλαστήρα.
Ενώ αναμενόταν η απόφαση του συμβουλίου χαρίτων ο Μπελογιάννης έγραψε μία ιδιόχειρη συνέντευξη που έδωσε στον δημοσιογράφο Σπύρο Δενδρινό: «...Υποχρεωθήκαμε να παλέψουμε κάτω από απαράδεκτα άνισους όρους. Αλλά, παρ' όλα αυτά, αποδείχτηκε ότι το ΚΚΕ είναι κόμμα πατριωτικό, με τίτλους εθνικούς, που κανένα άλλο κόμμα δεν έχει να παρουσιάσει.Γιατί, στο βωμό της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της Ελλάδας, έχει προσφέρει φοβερές εκατόμβες. Κι αν δεν υπήρχαν σήμερα οι έμποροι και οι κάπηλοι του μίσους, η συμβολή του ΚΚΕ στην ειρήνευση του τόπου θα είχε εκτιμηθεί, όχι μόνον από τους φίλους, αλλά και από τους τίμιους και καλόπιστους αντιπάλους μας. Γι αυτό οι σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος δε δολοφονούν εμάς. Δολοφονούν την ειρήνευση και την τιμή της Ελλάδος».
Η σύντροφός του και επίσης καταδικασμένη σε θάνατο Έλλη Παππά γέννησε τον γιο του Μπελογιάννη, Νίκο, στην φυλακή λίγο πριν την εκτέλεση του, τον Αύγουστο του 1951. Η γέννηση του παιδιού την έσωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα. Ο μικρός Νίκος θα μείνει τρία χρόνια στη φυλακή και στη συνέχεια θα μεγαλώσει με την θεία του Διδώ Σωτηρίου, αδελφή της Έλλης Παππά. Θα θυμάστε στην ταινία του Νίκου Τζήμα του 1980, "Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο" πως αποδίδεται ο συγκλονιστικός αποχαιρετισμός του Νίκου Μπελογιάννη με την Έλλη...Η Έλλη Παππά αποφυλακίσθηκε την πρωτοχρονιά του 1964. Συνελήφθη από την ασφάλεια τον Απρίλιο του 1967, και την έστειλαν στη Γυάρο από όπου απολύθηκε οριστικά το 1968. Συνολικά δεκατρία χρόνια φυλακή και ενάμιση χρόνο εξορία.
Πενήντα έξι χρόνια αργότερα από την εκτέλεση ο Μπελογιάννης αποτελεί μοναδική ηρωική μορφή για την ελληνική αριστερά. Το όνομά του έχει δοθεί σε χωριό Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Ουγγαρία, ενώ ο κεντρικός δρόμος της Βουδαπέστης πίσω από το Κοινοβούλιο έφερε επίσης το όνομά του. Ο Νίκος Μπελογιάννης συμβολίζει το δίχως άλλο τον κομμουνιστή που θυσιάστηκε για τις αρχές του, τις ιδέες του, την τιμή και την ιστορία του κόμματος του. Για κάποιους ο Μπελογιάννης θυσιάστηκε για τον Στάλιν και τον Ζαχαριάδη, την ηγεσία του κομμουνισμού δηλαδή. Κάτι που σήμερα, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, θεωρείται αδιανόητο. Η ιστορία όταν γράφεται είναι αμείλικτη. Και η ζωή επίσης. "Θα δίνατε εσείς τη ζωή σας για την Αλέκα?" αναρωτιέται, ο γιος του Μπελογιάννη, Νίκος στην Όλγα Μπακομάρου για την Ελευθεροτυπία του Σαββάτου. Ο ίδιος άλλωστε βίωσε την διαγραφή της θείας του, Διδώς Σωτηρίου από τον Ζαχαριάδη: "Ο πατέρας μου, για παράδειγμα, έδωσε τη ζωή του για έναν ορισμένο σκοπό, που τον έκανε σύμβολο, όμως άσχετα με αυτό, κατέληξε να έχει δώσει τη ζωή του για τον Ζαχαριάδη και τον Στάλιν· γιατί αυτοί καπηλεύτηκαν τη θυσία του. Και σκεφτείτε τώρα εμένα, να μου λένε διάφοροι, ώς τη δεκατετία του '80, "παιδάκι μου, να γίνεις σαν τον πατέρα σου και να τον ξεπεράσεις". Δηλαδή, στα δικά τους μυαλά, να δώσω τη ζωή μου για τον Μπρέζνιεφ και τον Φλωράκη και πιο πριν για τον Κολιγιάννη. Η πολλώ μάλλον, που σήμερα θα έφτανε τα όρια του κωμικού, για την Αλέκα. Θα δίνατε εσείς τη ζωή σας για την Αλέκα;"
Η συνέντευξη φέρει τον τραγικό τίτλο "Έδωσαν την ζωή τους για κάτι που αποδείχτηκε απάτη". Ή αλλιώς για ένα πουκάμισο αδειανό...

Peter de Francia - The Execution of Beloyannis, 1953

Πέμπτη 10 Απριλίου 2008

Των Αγίων Ελλήνων Μαρτύρων

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον βαθμό που η Ελληνική κοινωνία είναι συνδεδεμένη με την ορθόδοξη παράδοση είναι το θέμα της βάφτισης. Η πολιτεία έχει προβλέψει την διαδικασία της ονοματοδοσίας. Όμως ελάχιστοι κάνουν χρήση. Η πλειονότητα των νεοελλήνων ακολουθεί την παράδοση. Βάφτιση στην εκκλησία με νονό, νερό και μύρο. Άλλωστε είναι γνωστό ότι όποιος δεν μυρωθεί, βρωμάει.
Η ονομαστική γιορτή ανήκει και αυτή στην ορθόδοξη παράδοση, είναι άγνωστη για τα άλλα χριστιανικά δόγματα, και συνδέεται συνήθως με τον εορτασμό της μνήμης, το μνημόσυνο δηλαδή, του αντίστοιχου αγίου ή της αγίας. Η Εκκλησία της Ελλάδος με εγκύκλιό της έχει ζητήσει από τους εφημέριους να μην προχωρούν σε βαφτίσεις μη χριστιανικών ονομάτων.
Εάν όμως εσείς γνωρίζετε κάποιους με τα αρχαία ελληνικά ονόματα Αριστείδης, Αναξαμένης, Δημάρατος, Δημοκλής, Δημοσθένης, Σωκράτης, Επαμεινώνδας, Ετεοκλής, Ζήνων, Ηρακλής, Ηφαιστίων, Θεμιστοκλής, Θησέας, Ισοκράτης, Μιλτιάδης, Ξενοφών, Όμηρος, Παρμενίων, Πελοπίδας, Περικλής, Πίνδαρος, Πολύβιος, Προμηθέας, Σοφοκλής, Τιμόθεος και Φιλοποίμην να τους ευχηθείτε χρόνια πολλά. Όλοι οι παραπάνω γιορτάζουν σήμερα 10 Απριλίου. Σύμφωνα με το συναξάρι, πρόκειται για χριστιανούς μάρτυρες που μαρτύρησαν για την χριστιανική πίστη τους στην Αίγυπτο, το 250 μ.χ., επί Ρωμαίου αυτοκράτορα Δεκίου. Με λίγα λόγια σήμερα είναι των Αγίων Ελλήνων Μαρτύρων!
Επειδή μου φάνηκε λίγο τραβηγμένο να είναι σύμπτωση και να φέρουν όλοι αυτοί οι μάρτυρες τόσο ηχηρά αρχαιοελληνικά ονόματα, σκέφτηκα ότι εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Μάρτυρα Θησέα δεν έχω συναντήσει ακόμα. Το "Θησείο" εκτός από σταθμός του ΗΣΑΠ νομίζω ότι είναι άλλο πράμα. Προφανώς ο σημερινός εορτασμός αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα επιβίωσης του αρχαίου κόσμου μέσα στην ορθοδοξία.
Από όλους τους παραπάνω μάρτυρες μόνο ένας έχει μία εκκλησία αφιερωμένη στην μνήμη του. Είναι η εκκλησία του αγίου μάρτυρα Μιλτιάδη στην Κάρπαθο. Μία στον κόσμο. Για τους πολύ προχωρημένους να πω επίσης ότι στις 19 Ιουλίου είναι του οσίου Διός. Ευκαιρία να του χτίσουν ένα ξωκλήσι στον Όλυμπο, στο οροπέδιο των Μουσών...
Το όνομα είναι μεγάλη υπόθεση για την ελληνική οικογένεια. Συνήθως δίδεται το όνομα του παππού ή της γιαγιάς. Δεν είναι λίγες οι φορές που η βάφτιση αποτελεί αφορμή για επικούς καβγάδες ανάμεσα στα σόγια. Ιδιαίτερα για το όνομα των αγοριών. Χαμός. Οικογενειακές κόντρες βγαίνουν στην επιφάνεια εξαιτίας μίας βάφτισης. Συμβιβασμοί και παζάρια είναι γεγονός ενώ πολύ συχνά η διπλή ονομασία προσωρινά σώζει την κατάσταση. Τα τελευταία χρόνια η ανάμνηση του μεγαλείου των Ελλήνων έχει φέρει Κωνσταντίνους, Αλέξανδρους και άλλα βαρύγδουπα αυτοκρατορικά ονόματα. Είναι βέβαια γοητευτικό ν' ακούς τη μαμά στο πάρκο να φωνάζει το βλαστάρι της "Κωνσταντίνε τ' αυγό σου" ή "Ιωάννη μην τρέχεις". Μεγαλείο!
Βέβαια υπήρχαν και οι εποχές που οι Έλληνες λειτουργούσαν διαφορετικά και η βάφτιση είχε και συμβολικό χαρακτήρα. Στα χρόνια πριν από το ξέσπασμα της επανάστασης του '21 ο τρομερός Αλή Πασάς φέρεται να είπε σε Έλληνες της αυλής του : "κάτι ετοιμάζετε εσείς οι Ρωμιοί. Δεν βαφτίζετε πια τα παιδιά σας Γιάννη ή Γιώργη αλλά Περικλή και Επαμεινώνδα".
Στον Πόντο και στην Μικρά Ασία οι οικογένειες των Ρωμιών έδιναν ωραιότατα αρχαιοελληνικά ονόματα στα παιδιά τους που δεν γιόρταζαν ποτέ. Όπως Ηλέκτρα και Ιοκάστη.
Όμοια το όνομα Ελλάδα δίνονταν από τους ομογενείς στην Γεωργία. Έτσι γέμισε ο τόπος με τις Ελλάδες που καθαρίζουν σκάλες από το 1992 και μετά. Στα χωριά της Μακεδονίας δίνονταν το όνομα Μακεδονία. Εγώ το έχω συνδέσει με κάτι χοντρές θείες που δεν μπορούν να πάρουν τα πόδια τους. Το όνομα αυτό έχει πρόβλημα τελικά. Είναι καταδικασμένο να σέρνεται.
Στα νεώτερα χρόνια, στην κατοχή τα ονόματα Λευτέρης και Ελευθερία δήλωναν τη δίψα για λευτεριά. Μετά, στην χούντα, κάποιοι πιο τολμηροί βάφτιζαν τα παιδιά τους Λαοκράτη και Δημοκρατία.
Πολύ αργότερα η Ελλάδα αφού πέρασε το σχέδιο Μάρσαλ, και επέζησε του κομμουνισμού χάρη στις φιλανθρωπίες της UNRA, εκσυγχρονίστηκε, έγινε Ευρώπη. Τελευταία κάνει και μεταρρυθμίσεις. Έτσι γέμισε η χώρα με ωραία ευρωπαικά ονόματα όπως Πίτσες, Ρίτσες, Κούλες, Βούλες, Ρούλες, Συλβάνες και δώστου νάχει, τις οποίες προώθησε για να κυριαρχούν στα πρωινάδικα της εγχώριας τηλεοπτικής αφασίας, προάγοντας το αρχαιότερο επάγγελμα στη μικρή οθόνη, ανάγοντας το λικνιζόμενο πουταναριό σε εθνική βιτρίνα και τη βίζιτα σε επαγγελματικό προσανατολισμό. Καμία φορά απορώ εκείνο το "Ελεωνόρα" πως τους ξέφυγε στον Αντέννα...

Σάββατο 5 Απριλίου 2008

Ο Κάρολος και ο Νικολά στη Χώρα του Ζορό

19 Μαίου 1963. Καταγράφεται ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της σύγχρονης μεταπολεμικής ιστορίας, αφετηρία για πολλαπλά παράλληλα επεισόδια που σημάδεψαν την Ελλάδα. Ο στρατηγός Κάρολος Ντε Γκωλ, αρχιτέκτονας της Ε' γαλλικής δημοκρατίας επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη σε μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορικά περίοδο.
Η χώρα κυβερνάται από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, μετά τις "οικολογικές"εκλογές του 1961 όπου για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία απέκτησαν δικαίωμα ψήφου και τα δέντρα. Βασιλιάς είναι ο Παύλος ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως ο σύζυγος της κυρίαρχης Βασίλισσας Φρειδερίκης. Όταν αναφερόμαστε στο παλάτι εκείνης της εποχής εννοούμε πάντα την Φρειδερίκη και τον στενό σκληροπυρηνικό κύκλο της. Ο Παύλος είναι ο μοναδικός μονάρχης της Ελλάδας που ολοκλήρωσε ομαλά τη βασιλεία του, που δεν εξορίσθηκε ή δολοφονήθηκε, γιατί την είχε πέσει στο μπριτζ αφήνοντας τη δουλειά στην Φρειδερίκη. Από την ξάπλα και το μπριτζ κανένας δεν έπαθε ποτέ τίποτα.
Το ταξίδι του Ντε Γκωλ στην Ελλάδα απετέλεσε αποφασιστική καμπή για τη σχέση του Καραμανλή με το παλάτι αλλά και με τους Αμερικάνους που δεν πολυσυμπαθούσαν την ιδέα ενός δεύτερου Ντε Γκωλ. Κατά συνέπεια οι σχέσεις μεταξύ Καραμανλή-ανακτόρων και ορισμένων αμερικανικών κύκλων, φτάνουν σε οριακό σημείο. Ο Γάλλος πρόεδρος ήταν γνωστών αντιαμερικανικών αισθημάτων και το απέδειξε πολλές φορές μπαίνοντας στη μύτη της Δυτικής υπερδύναμης. Αυτήν την γκωλική κληρονομιά εμφανίζονται να συνεχίζουν οι σύγχρονοί μας συντηρητικοί Γάλλοι πρόεδροι, ο πρώην Σιράκ και ο νυν Σαρκοζύ.
Ο Κάρολος Ντε Γκωλ στην πολιτική του είχε δώσει τη μορφή στρατιωτικής εκστρατείας που έχει στόχο να αφυπνίσει το ναρκωμένο γαλλικό μεγαλείο. Χρησιμοποίησε την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των Γάλλων αγροτών, απέσυρε τη συμμετοχή της Γαλλίας από το ΝΑΤΟ (όχι όμως από το πολιτικό σκέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας), εγκαινίασε μια πολιτική "ύφεσης και συνεργασίας" με το Ανατολικό Μπλοκ, αναγνώρισε το 1964 την κομμουνιστική Κίνα, τήρησε στάση ουδετερότητας στο Βιετνάμ και στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο, ενίσχυσε την αποσχιστική τάση των γαλλόφωνων Καναδών, προσπάθησε η Γαλλία να αναλάβει τον ρόλο της ηγέτιδας δύναμης σε μια Ευρώπη από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια.
Τα μέτρα ασφαλείας στην Θεσσαλονίκη τον Μάιο του 1963 για την επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου ήταν δρακόντεια. Για την ασφάλεια του συγκροτείται ομάδα από πολίτες. Τρεις χιλιάδες επιστρατεύονται από την Υπηρεσία Κρατικής Ασφάλειας. Πυρήνας όλων αυτών ήταν η περιβόητη παρακρατική οργάνωση "καρφίτσα", τα μέλη της οποίας είχαν μία καρφίτσα με χρωματισμένη την κεφαλή στο πέτο, για να αναγνωρίζονται από την αστυνομία.
Στην μετεμφυλιακή Θεσσαλονίκη ένα περιβόητο παρακράτος κυριαρχεί. Απαρτιζόμενο από πρώην συνεργάτες των Γερμανών, δωσίλογους, ρουφιάνους, καταπατητές των εβραικών περιουσιών και άλλα καθάρματα. Με την ήττα της Αριστεράς τον Δεκέμβρη του 1944 και την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας, η Θεσσαλονίκη και η Μακεδονία γενικότερα μπαίνουν στη μακριά νύχτα του εμφυλίου και των πέτρινων χρόνων της δεκαετίας του '50 και των αρχών της δεκαετίας του '60. Η πόλη παραδίδεται στους καραμπινάτους δωσίλογους της κατοχής που αθωώνονται μαζικά από τα δικαστήρια σκοπιμότητας της εποχής και στη συνέχεια αποκαθίστανται μέσω της "εθνικής" κολυμπήθρας.
Ένα ελεεινό παρακράτος που σχετίζεται με όλες τις πολιτικές δολοφονίες της πόλης, τα γελοία υπολείμματα του οποίου συνεχίζουν να τροφοδοτούν σήμερα με απίθανα ανθρωπάρια την ελληνική κεντρική πολιτική σκηνή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφοράς αποτελεί η σύζυγος του πρωτοπαλίκαρου του τότε πρωθυπουργού στην Θεσσαλονίκη, η οποία υπηρέτησε στο γραφείο του χασάπη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, Γερμανού εγκληματία πολέμου Μαξ Μέρτεν. Το πογκρόμ της Θεσσαλονίκης ήταν το μεγαλύτερο στην Ευρώπη σε αναλογία πληθυσμού - θυμάτων. Από την ανθηρή προπολεμική Εβραική κοινότητα της πόλης που αριθμούσε πενήντα πέντε πολίτες σήμερα ζουν λιγότεροι από τρεις χιλιάδες.

Αυτά τα μπουμπούκια επιστρατεύτηκαν για να περιφρουρήσουν την επίσκεψη Ντε Γκωλ στην Θεσσαλονίκη. Μεταξύ αυτών είναι οι Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης, οι φυσικοί αυτουργοί της δολοφονικής επίθεσης εναντίον του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, τρεις μόλις ημέρες μετά την επίσκεψη Ντε Γκωλ στην Θεσσαλονίκη, το βράδυ της 22ας Μαίου 1963, στη συμβολή των οδών Ερμού και Βενιζέλου, μετά το τέλος πολιτικής εκδήλωσης.
Η δράση και ο ρόλος όλων αυτών των λούμπεν τύπων, μελών της "καρφίτσας", που συχνάζουν και περιφέρονται στην κεντρική αγορά της Θεσσαλονίκης και σε καφενεία-χαρτοπαιχτικές λέσχες της Τούμπας, ξεσκεπάστηκε από τους δημοσιογράφους Γιώργο Ρωμαίο, Γιάννη Βούλτεψη και Γιώργο Μπέρτσο, παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης και της αστυνομίας να εμφανίσουν την δολοφονία σαν ατύχημα.
Οι τρεις δημοσιογράφοι χρησιμοποιώντας διάφορα κόλπα ανακαλύπτουν συνεχώς νέα στοιχεία και βοηθούν ουσιαστικά τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη και τους εισαγγελείς Δελαπόρτα και Μπούτη. Με τις προσπάθειες τους αποκαλύπτεται η δράση της "καρφίτσας".Ο Εμμ. Εμμανουηλίδης, ο άνθρωπος που καταδικάστηκε ως ο δολοφόνος του Λαμπράκη, έχει αποκαλυπτικά αναφέρει στην τηλεοπτική εκπομπή "ρεπορτάζ χωρίς σύνορα" του Στέλιου Κούλογλου πως η πρόβα τζενεράλε της "καρφίτσας" έγινε τρεις μέρες πριν τη δολοφονία του Λαμπράκη, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στρατηγού Ντε Γκωλ στην Θεσσαλονίκη και ότι μερικές ώρες πριν από το έγκλημα, εκατοντάδες παρακρατικοί κλήθηκαν στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής όπου έγινε η δολοφονία. Ο υπομοίραρχος της ασφάλειας είπε στους συγκεντρωμένους: "Στόχος μας είναι ο Λαμπράκης".
Η άρνηση του ανακριτή Χρήστου Σαρτζετάκη να υποκύψει στις πιέσεις της κυβέρνησης και της δικαστικής ιεραρχίας, είχε σαν αποτέλεσμα οι δύο φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας και πολλοί ανώτατοι αξιωματικοί της χωροφυλακής, να βρεθούν τελικά στο εδώλιο των κατηγορουμένων.
Η συνέχεια είναι γνωστή. "Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο" και αποπομπή του Κωνσταντίνου Καραμανλή , εκλογές 1964, νίκη της Ενώσεως Κέντρου, του πιο ετερόκλητου πολιτικού συνδυασμού που κέρδισε εκλογές σ' αυτή τη χώρα, αποστασία, Χούντα. Η επίσκεψη Ντε Γκωλ συνέβαλε ως αφετηρία όλων αυτών των γεγονότων.

Μάιος 2008. Η ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα, σαρανταπέντε χρόνια αργότερα. Μετά την εκπληκτική επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, ο Γάλλος πρόεδρος Σαρκοζύ ο οποίος καθάρισε για πάρτη μας στο θέμα της ονομασίας των Σκοπίων, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες έλαβε επίσημη πρόσκληση να επισκεφθεί την Θεσσαλονίκη από τον Νομάρχη-Ζορό. Ο καταγόμενος από την Θεσσαλονίκη - από την πλευρά της εβραίας μαμάς του - Γάλλος πρόεδρος αναμένεται να καθαρίσει πάλι για λογαριασμό μας και με το θέμα της εισόδου της Τουρκίας στην Ευρωπαική Ένωση, τρελαίνοντας τον πρόεδρο Μπους που ψάχνει να βρει διάφορα DVD με την Κάρλα Μπρούνι, για να εκβιάσει τον Σαρκοζύ. Ο Γάλλος πρόεδρος που δε μασάει από τέτοια θα οργανώσει ο ίδιος ειδικές προβολές-αφιέρωμα στην Θεσσαλονίκη, με όλα τα DVD της Κάρλα, στους χώρους του Φεστιβάλ Κινηματογράφου υπό την αιγίδα του ελληνικού υπουργείου πολιτισμού και την φροντίδα της τριανταπεντάχρονης που θα αποφυλακισθεί γι αυτό το λόγο. Η οργάνωση της παραγωγής θα ανήκει στον Χρήστο Ζαχόπουλο, και στον Πανάγο, άξια τέκνα της Θεσσαλονίκης και του πρόσφατου παρελθόντος της. Η μουσική υπόκρουση θα είναι συνθέσεις από το φιούσιον ορατόριο "Αλεξάνδρεια η Εσχάτη" του Σταμάτη Σπανουδάκη, με τη συμμετοχή της λαικής χορωδίας της ΟΝΝΕΔ Πανοράματος.
Η υποδοχή του Προεδρικού ζεύγους θα γίνει στο αεροδρόμιο "Μακεδονία" ΄όπου θα ξεκινήσει πομπή για την Νομαρχία αποτελούμενη από τρίκυκλα πανομοιότυπα με αυτό που οδηγούσε το 1963 ο Κοτζαμάνης. Ο διάσημος αριστερός μπλόγκερ Πιτσιρίκος αποκάλυψε ότι ο Γάλλος πρόεδρος σύμφωνα με πληροφορίες από τη Γαλλία, θα επισκεφθεί το Μάιο τη χώρα μας και θα συναντήσει τους συγγενείς του που μένουν στη Θεσσαλονίκη και έχουν πατσατζίδικο στην Άνω Τούμπα. Αποκαλύπτουμε σήμερα ότι το πατσατζίδικο είναι δίπλα στο καφενείο όπου η δημοσιογραφική έρευνα ανακάλυψε τα μέλη της "καρφίτσας", το 1963.
Στην επίσημη τελετή υποδοχής στην Νομαρχία το προεδρικό ζεύγος της Γαλλίας θα τιμηθεί από τον Μητροπολίτη Άνθιμο, τον Φραγκοθρεμμένο νεομακεδονομάχο Κώστα Ζουράρι και τον επικεφαλής του τιμητικού αγήματος των σαρισσοφόρων αρχαίων Μακεδόνων Στυλιανό - Παρμενίωνα Παπαθεμελή. Ο Ζορό, ντυμένος Νομάρχης θα απονείμει τον τίτλο του "Χρυσού Μεγαλέξανδρου" στον Γάλλο Πρόεδρο και της "Χρυσής Ολυμπιάδας" στην Κάρλα Μπρούνι, ενώ οι ορδές των χιλιάδων μαινόμενων, αφιονισμένων παοκτσίδων σείοντας σημαίες με τον Βυζαντινό Θυρεό και τον Βουκεφάλα και φέροντας αυτοκόλλητα με τον Ζαγοράκη στο στήθος, θα επευφημούν την προεδρική σύζυγο εν χορώ τραγουδώντας "τελεία και παύλα, Κάρλα είσαι καύλα"...

Τρίτη 1 Απριλίου 2008

Η Οσία και ο Φάραγγας την Πρωταπριλιά

Από τα ωραιότερα μέρη στην Ελλάδα είναι το φαράγγι της Σαμαριάς, στην Κρήτη. Ένας τόπος θρύλων και μυστηρίου, σμιλεμένος από το χρόνο, που ερωτοτροπεί με τη μυσταγωγία του άπειρου. Οι τριακόσιες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, διασχίζουν οδοιπορώντας το δέκα οκτώ χιλιομέτρων φαράγγι, προσπερνώντας μάλλον αδιάφορα, τα σημεία του θρύλου που συνοδεύουν αυτό το μνημείο της φύσης, στην ανόθευτη πορεία του στο χρόνο. Τόπος ιερός, μυσταγωγίας, διαχρονικό καταφύγιο ανταρτών, μνημείο ελευθερίας, το φαράγγι της Σαμαριάς στέκεται σήμερα νησίδα αντίστασης της φύσης στη λαίλαπα του σύγχρονου πολιτισμού και της "ανάπτυξης".
Οι κάτοικοι της περιοχής το αποκαλούν μονολεκτικά "Φάραγγα" γιατί μόνο έτσι του πρέπει. Όλα τα άλλα είναι φαράγγια. Και πράγματι ο νομός Χανίων έχει συνολικά τριάντα επτά φαράγγια. Κανένα όμως δεν έχει την μεγαλοπρέπεια και την αγριάδα του Φάραγγα.
Η ονομασία της Σαμαριάς προέρχεται από το όνομα της βυζαντινής εκκλησίας της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας που βρίσκεται μέσα στο φαράγγι, κοντά στον οικισμό Σαμαριά, στο μέσον της διαδρομής για το Λυβικό Πέλαγος. Είναι η παραφθορά του Οσία Μαρία σε Σιά-Μαρία και τέλος σε Σαμαριά.
Σύμφωνα με το συναξάρι της, η Μαρία γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 345 μΧ. Ήταν πολύ όμορφη και αγαπούσε τις σαρκικές απολαύσεις και την έκλυτη ζωή. Όταν όμως επισκέφθηκε τα Ιεροσόλυμα ένιωσε την ανάγκη να μετανοήσει και αφιερώθηκε στην ασκητική ζωή. Η μνήμη της γιορτάζεται από την ορθόδοξη εκκλησία, την Πρωταπριλιά.
Ο εθνικός δρυμός της Σαμαριάς ιδρύθηκε το 1962 με νόμο του κράτους για να διαφυλαχτεί η μοναδική ενδημική πανίδα, τα σπάνια αρπακτικά και ο κρητικός αίγαγρος, το αγρίμι των κρητικών. Τότε αποχώρησαν οι τελευταίοι τριάντα κάτοικοι του χωριού Σαμαριά. Σήμερα το χωριό παραμένει ακατοίκητο. Ο οικισμός ιδρύθηκε την εποχή των Κομνηνών. Η διαχρονική δραστηριότητα των κατοίκων ήταν η υλοτομία. Το κρητικό κυπαρίσσι που υπήρχε άφθονο στο φαράγγι ήταν φημισμένο υλικό ναυπηγικής ξυλείας από τη μινωική εποχή.
Η ξακουστή ναυτοσύνη των Σφακιανών καραβοκύρηδων που ταξίδευαν συχνά στην Αίγυπτο, στο Μισσίρι των Κρητικών, εξηγεί την παρουσία της Αιγυπτίας Οσίας στο χώρο του φαραγγιού.
Η Σαμαριά είναι ένας παράξενος και δύσκολος τόπος. Και ήταν ακόμα δυσκολότερος για μόνιμη κατοίκηση. Το φυσικό περιβάλλον προκαλεί δέος. Η σκέψη της μόνιμης εγκατάστασης εξάπτει την φαντασία. Το χειμώνα το φαράγγι είναι απροσπέλαστο λόγω του ύψους των νερών. Ο μινωικός Ταρραίος ποταμός που το διασχίζει, πλημμυρίζει. Για το λόγο αυτό ανοίγει για το κοινό από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο.
Στο φαράγγι υπήρχε ιερό της Αρτέμιδος στην θέση που σήμερα βρίσκεται η μικρή εκκλησία του Αγίου Νικολάου, πριν από τον οικισμό της Σαμαριάς, καθώς τον προσεγγίζουμε από το οροπέδιο του Ομαλού, την θρυλική στράτα των Μουσούρων.
Όταν ο Άγγλος περιηγητής Ρόμπερτ Πάσλευ επισκέφθηκε το φαράγγι, τον Μάιο του 1834, οι Σφακιανοί οδηγοί του έδειξαν την "Χώρα των Ελλήνων, εκεί που τελείωσαν οι Έλληνες" εννοώντας ίσως τη θέση κάποιου αρχαίου ιερού από αυτά που έμειναν όρθια μέχρι και τον δέκατο αιώνα και διατηρήθηκαν στην μνήμη για ακόμα περισσότερα χρόνια.
Βορειότερα στον Γκίγκιλο, την κορφή των Λευκών Ορέων είναι ο "θρόνος του Δία" και η "στράτα των Ελλήνων", στο Ληνοσέλι. Στην νότια άκρη του Φάραγγα στο Λυβικό πέλαγος ήταν η αρχαία πόλη Τάρρα, στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο οικισμός Αγία Ρουμέλη. Η Τάρρα στα Ρωμαικά χρόνια ήταν σπουδαίο κέντρο υαλουργίας. Υπήρχε ιερό του Ταρραίου Απόλλωνα και θαυμαστό θεραπευτικό κέντρο. Ο μύθος λέει ότι ο ίδιος ο θεός Απόλλων ήρθε στη Σαμαριά για να εξαγνισθεί από τον μεγάλο ιερέα και θεραπευτή Καρμάνορα για το φόνο του Πύθωνα στους Δελφούς. Εκεί ερωτεύτηκε ο Απόλλωνας την μινωίτισσα Ακκακαλίδα. Μαγεμένος ο θεός του Φωτός από την ομορφιά της, δεν ξημέρωσε την μέρα στην ώρα της αλλά παρέμεινε στην αγκαλιά της. Ήταν η μεγαλύτερη νύχτα που γνώρισε ποτέ ο κόσμος.
Οι μύθοι είναι άπειροι. Το υπόβαθρο τους χάνεται στα βάθη του χρόνου και δηλώνει την διαχρονική κατοίκηση του φαραγγιού.
Μία όμως ιστορία είναι ξεχωριστή. Ο θρύλος της Χρυσομαλλούσας. Στα χρόνια της Βενετοκρατίας, το 1319, η όμορφη κόρη Χρυσή Σκορδίλη από τα Σφακιά έγινε αιτία για μεγάλο μακελειό όταν ο Βενετός Καπουλέτος της φρουράς των Σφακίων, της έκοψε μία πλεξούδα από τα μαλλιά της, για να την τιμωρήσει που αρνήθηκε να ενδώσει στις ερωτικές του διαθέσεις. Η οικογένεια των Σκορδίλων είχε βυζαντινή καταγωγή. Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός τους είχε παραχωρήσει τα Σφακιά με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο. Το επεισόδιο αυτό ήταν η αφορμή για την έναρξη του κινήματος των Σκορδίλων. Επί ενάμιση χρόνο οι Βενετοί προσπαθούσαν να πατήσουν την Σαμαριά όπου κατέφυγαν οι Σφακιανοί χωρίς αποτέλεσμα. Οι απώλειες των Βενετών ήταν τόσο μεγάλες που αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν. Η Χρυσομαλλούσα κατά το θρύλο έγινε μοναχή και έμεινε στην εκκλησία της Οσίας Μαρίας στο φαράγγι.
Όταν στη δεκαετία του '70 γίνονταν εργασίες για την αναστήλωση της εκκλησίας ανακαλύφθηκε ένας τάφος ο οποίος περιείχε τα οστά μίας γυναίκας με άλιωτα μαλλιά και ένα περίεργο κόσμημα. Το εύρημα ταυτίστηκε από τους Κρητικούς με την Χρυσομαλλούσα.
Κάθε χρόνο οι Σφακιανοί οργανώνουν πανηγύρι στην βυζαντινή εκκλησία της Οσίας Μαρίας. Είναι η μοναδική νύχτα που επιτρέπεται η διανυκτέρευση στον Φάραγγα. Η ψυχή και διοργανωτής του πανηγυριού είναι ο θρύλος των Σφακιών, ένας ξεχωριστός ιερέας, ο παπά-Χιωτάκης, γνήσιος απόγονος των κρητικότατων Ανταρτών-Χαίνηδων, που παραμένει απόλυτα ταυτισμένος με τα νότια Σφακιά και την αρμύρα του Λιβυκού Πελάγους.
Απόλλωνας, Άγιος Νικόλαος, Άρτεμις και Οσία Μαρία μπερδεμένοι στην μαγεία της Φύσης, στον παρθένο τόπο του Φάραγγα. Οι θρύλοι, οι μύθοι, οι βυζαντινές εκκλησίες και τα αρχαιολογικά ευρήματα σταματούν τον χρόνο και προκαλούν την φαντασία. Όλα είναι τόσο όμορφα δεμένα μεταξύ τους που μοιάζουν με ψέμα, σαν σε παραμύθι. Αυτός ο τόπος ο ξεχωριστός, μόνο την Πρωταπριλιά μπορούσε να γιορτάζει...