First we take Manhattan

Το φετινό θέμα στο μάθημα των νέων ελληνικών στις εισαγωγικές εξετάσεις, αντίστοιχο με αυτό της έκθεσης που διαγωνιστήκαμε οι παλαιότεροι ζήτησε από τους μαθητές ,με όχημα ένα κείμενο του Άγγελου Τερζάκη, να σχολιάσουν το "εθιμικό" κάψιμο των βιβλίων στο τέλος της σχολικής χρονιάς που λαμβάνει χώρα σε ένα καθιερωμένο τελετουργικό διανθισμένο με μπουγέλα στις αυλές των δημόσιων σχολείων χρόνια τώρα, σε μία πυρά όπου τα παιδιά ξορκίζουν την παιδεία όπως τους σερβίρεται, με τον επιβαλλόμενο παπαγαλισμό που οδηγεί τον μαθητή στο να αντιλαμβάνεται το σχολείο περισσότερο σαν αγκαρία παρά σαν δωρεά ικανή να τον μετατρέψει σε υπεύθυνο σκεπτόμενο πολίτη.

Το εξόχως πολιτικό θέμα σίγουρα δεν επιλέχτηκε τυχαία από την επιτροπή εξετάσεων επί υπουργίας Αρη Σπηλιωτόπουλου που έγραψε έκθεση το 1985 με τη θρυλική πλέον "ευδοκίμηση και αρωγή". Η σκοπιμότητα της επιλογής του θέματος λίγους μόνο μήνες μετά την εξέγερση της πιτσιρικάδας του Δεκέμβρη που είχε σαν αποτέλεσμα να καεί το σύμπαν σε μία παράλληλη περίεργη εκτόνωση των κινητοποιήσεων που οργανώθηκαν από τους μαθητές, είναι κάτι παραπάνω από προφανής. Τι μπορεί λοιπόν να γράψει ένας μαθητής σε ένα τέτοιο θέμα? Θα υπερασπιστεί αυτό που κάνει κάθε χρόνο σε ένα γενικευμένο κλίμα χαβαλέ, όταν καίει τα βιβλία που του παρέχονται δωρεάν ή θα καμουφλαριστεί πίσω από "δηλώσεις νομιμοφροσύνης" καταδικάζοντας την πράξη της πυρπόλυσης της παρεχόμενης γνώσης καταγράφοντας γενικότητες για πρακτικές "ιεράς εξέτασης", "σκοταδισμού" κλπ παρέχοντας την άποψη του σε μία ιδιαίτερη δημοσκόπηση καταδίκης "των ανεπίτρεπτων πράξεων" κλείνοντας το κείμενο του με κλισέ του τύπου "όπου ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μία φυλακή" και άλλα τέτοια ηθικοπλαστικά.

Και οι βαθμολογητές από την άλλη πως θα βαθμολογήσουν, όποιον με γενναιότητα γράψει τα πράγματα με το όνομά τους, περιγράφοντας την κωμωδία της παρεχόμενης δωρεάν παιδείας σε ένα δημοσιοϋπαλληλικό περιβάλλον εκπαίδευσης που τροφοδοτεί δεκαετίες τώρα τα ακριβοπληρωμένα φροντιστήρια, σ' ένα σχολείο στελεχωμένο με καθηγητές που βαριούνται, και μαθητές που παραμένουν συνειδητά αγράμματοι, που μετρούν ως καταναγκασμό πως να περάσουν τις ώρες του σχολείου το πρωί για να στριμωχτούν στο φροντιστήριο το απόγευμα, σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που παραμένει αναλλοίωτο από τη μεταπολίτευση.

Πως θα αντιμετωπίσουν άραγε οι εξεταστές, όποιον περιγράψει την οργή των πιτσιρικάδων που βλέπουν ότι οι υπερχρεωμένοι γονείς τους βγαλμένοι λες μέσα από τα κείμενα του Τερζάκη με το καταθλιπτικό κλίμα του μεσοπολέμου, με την ασφυκτική ατμόσφαιρα της οικονομικής στενότητας που δε μπορούν να ανταποκριθούν στην κάλυψη των αναγκών των παιδιών τους, μεταφερμένο σε ένα σύγχρονο σκηνικό σήψης και διαφθοράς όπου τα αγορασμένα με τα κλεμμένα του δημόσιου πλούτου καγιέν κάνουν παρέλαση στα ακριβά προάστια του παράκτιου παρασιτισμού και του "ηθικό είναι ότι είναι νόμιμο". Έτσι ο συγγραφέας της πριγκηπέσσας Ιζαμπώ και της εξέγερσης εναντίων των Φράγκων του Μωριά θα γίνει ενδεχομένως αιτία για ενδιαφέρουσες καταγραφές.

Σε ένα αφιέρωμα στον Τερζάκη από την Καθημερινή στο "επτά ημέρες" το 2004 οι επιμελητές Ηλίας Μαγκλίνης και Όλγα Σελλά σημείωναν :

"φοβούμενος ότι η κοινωνία της ευμάρειας, της υπερκατανάλωσης και της «επιβεβλημένης ευτυχίας», που αναδυόταν σιγά σιγά, ίσως αποδειχτεί πιο επικίνδυνη, πιο ύπουλη, από τις λογής βαρβαρότητες και πολέμους. aπό αυτήν την άποψη, ένα αφιέρωμα σε αυτόν τον αθόρυβο, αλλά ουσιαστικό εργάτη των ελληνικών γραμμάτων, δεν συνιστά απλώς φόρο τιμής αλλά και πρόταση: να ξανακουστεί μια φωνή ευαισθησίας, ως αντίβαρο στη μαζική αφασία και τη φρενίτιδα της δικής μας εποχής. Oχι για να οπισθοδρομήσουμε, να αναβιώσουμε μια Eλλάδα μιζέριας, επαρχιωτισμού και ηττοπάθειας, αλλά για να θυμήσουμε ότι ο ουσιαστικός λόγος, ο λόγος που γίνεται πράξη, βρίσκεται στον αντίποδα του θορύβου του σύγχρονου νεοελληνικού βίου και των ακατάσχετων τηλε-χάχανων".

Παράλληλα, το θέμα ζητούσε τη συζήτηση γύρω από την αντοχή του βιβλίου στην εποχή της πληροφορικής, απαιτώντας προφανώς από τους μαθητές να αναπτύξουν τη μαγεία που αισθάνεται ο αναγνώστης ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο ταξιδεύοντας μέσα από τις σελίδες του ή την ανάγκη της επιστροφής στη βιβλιοθήκη με σκοπό την επανάληψη της ανάγνωσης ενός αγαπημένου ή κιτρινισμένου βιβλίου φορτωμένου με τις σημειώσεις της πρώτης ανάγνωσης στο λευκό περιθώριο, συναισθήματα που δε πρόκειται ποτέ να σου δώσει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής ή η σύγχρονη "ηλεκτρονική αποθήκη βιβλίων" που χωρά στη μνήμη της μερικές βιβλιοθήκες. Ωραίο στα αλήθεια ζήτημα που όμως σκοντάφτει στην έλλειψη ανάλογων εμπειριών από τους μαθητές που στη συντριπτική πλειοψηφία τους δεν έχουν ξεφυλλίσει παραπάνω από ένα "εξωσχολικό" βιβλίο με την αποφοίτησή τους από το Λύκειο.

Και επειδή δεν είναι δυνατό να μετατραπούν όλοι οι διαγωνιζόμενοι μαθητές σε τακτικούς, καθωσπρέπει και μελετηρούς που θα καταδικάζουν το κάψιμο των βιβλίων στα προαύλια, όπως δε γίνεται να αποκτήσουν ξαφνικά αυτά τα παιδιά της κουμπάκικης ιντερνετικής γενιάς ιδιαίτερη αγάπη για το βιβλίο, ζηλεύω στ' αλήθεια τους εκπαιδευτικούς που θα διαβάσουν τα φετινά γραπτά όπου θα διαπιστώσουν εάν αυτοί οι μαθητές θα παραμείνουν συνεπείς, απαντώντας στα ίσια την πρόκληση του Άρη, κουρελιάζοντας την ελεεινή μορφή της παιδείας που τους πασάρεται, από μία κοινωνία προσκυνημένων στην ευδαιμονία της κατανάλωσης, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την αγάπη τους για την ηλεκτρονική κοινωνία στην οποία συμμετέχουν και που μοιραία κάποια στιγμή θα απειλήσει σοβαρά την ανυπόφορη τάξη , όπως σε περιορισμένη κλίμακα έγινε τον περασμένο Δεκέμβρη, όταν χιλιάδες συμμετείχαν στις διαδηλώσεις ενημερωμένοι με email και sms, διαμορφώνοντας ένα κίνημα από τα κάτω, ή θα λουφάξουν κάνοντας τα καλά παιδιά, καταργώντας εαυτούς και ότι ελπιδοφόρο άφησαν να φανεί ότι φέρνουν, πριν από μόλις έξι μήνες, ορμώμενοι από την οργή τους και μόνο...

Και αφού θα μείνω με την απορία, προς το παρόν ακούω τον Leonard Koen να ψιθυρίζει I don't like your fashion bussiness, mister, στο τραγούδι που δάνεισε τον τίτλο του ποστ: First we take Manhattan then we take Berlin.

Α, Ρόζα Λούξεμπουργκ, τι σου χω φυλαγμένα

Αυτές τις ημέρες η Ευρώπη γιορτάζει την ήττα του ναζισμού. Στις 8 Μαΐου 1945 ο εκπρόσωπος της Βέρμαχτ στρατάρχης Κάιτελ υπέγραψε την άνευ όρων παράδοση των ναζιστικών στρατευμάτων στην Ευρώπη. Νωρίτερα, στις 30 Απριλίου 1945, την ημέρα της εισόδου των Σοβιετικών στο Βερολίνο, είχε αυτοκτονήσει ο Αδόλφος Χίτλερ στα υπόγεια της Καγκελαρίας ενώ η σημαία του κόκκινου στρατού κυμάτιζε το ίδιο βράδυ στο κτίριο του γερμανικού κοινοβουλίου, Ράιχσταγκ. Αργότερα, το 1946, μετά τη δίκη της Νυρεμβέργης, ο στρατάρχης Κάιτελ θα απαγχονιστεί ως εγκληματίας πολέμου, συνέπεια της "άνευ όρων" παράδοσης που υπέγραψε.

Στην Ρωσία την 9η Μαΐου γιορτάζεται η ημέρα της νίκης. Το τέλος του μεγάλου πατριωτικού πολέμου. Οι Σοβιετικοί στρατιώτες επαναλαμβάνοντας τον άθλο του ρωσικού αυτοκρατορικού στρατού εναντίον του Ναπολέοντα κατάφεραν να αναστρέψουν τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, γράφοντας το απίστευτο νούμερο θυσίας των είκοσι τριών εκατομμυρίων νεκρών.

Από τότε, στα χρόνια του ψυχρού πολέμου η Δύση ζούσε με το φόβο ότι την επόμενη φορά ο κόκκινος στρατός θα έφτανε στον Ατλαντικό, ενώ οι ηττημένοι Γερμανοί βίωναν το στίγμα της συλλογικής ευθύνης για τα απίστευτα εγκλήματα που συντελέστηκαν με την ανοχή και στήριξη του γερμανικού λαού (G. Aly : Το λαϊκό κράτος του Χίτλερ).

"Απορώ γιατί η γενιά του πατέρα μου δεν αυτοκτονεί μαζικά" αναρωτιέται ο φοιτητής της νομικής σχολής της Χαϊδελβέργης παρακολουθώντας μία δίκη εγκληματιών πολέμου το 1958, στο σενάριο της φετινής ταινίας "σφραγισμένα χείλη" που χάρισε το όσκαρ στην Kate Winslet.

Βεβαίως, η ειρηνική κυριαρχία της Δύσης και το αναπάντεχο τέλος του ψυχρού πολέμου, ανέτρεψε όλα τα δεδομένα που δημιούργησε το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη. Έτσι η Γερμανία επανενώθηκε με πρωτεύουσα το Βερολίνο, το Ράιχσταγκ έγινε η βουλή της ενωμένης Γερμανίας και οι διάφοροι ναζιστικοί σκελετοί, απομεινάρια του πολέμου, κρύφτηκαν στην ντουλάπα, από εξέχοντες πολιτικούς, νομπελίστες λογοτέχνες και ακαδημαικούς σοφούς που υπηρέτησαν το Ράιχ.

Toν Μάιο του 1995, στον εορτασμό των πενήντα χρόνων της VE (Victory in Europe) Day το πανηγύρι ξεκίνησε στο Λονδίνο στις 8 του Μάη, μετακόμισε στο Παρίσι και ολοκληρώθηκε στην Μόσχα την επομένη. Το απόγευμα της 8ης Μαΐου πραγματοποιήθηκε μία εμβόλιμη γιορτή στο Βερολίνο με τη συμμετοχή των τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων. Παρευρέθησαν οι οικοδεσπότες, ο πρόεδρος της Γαλλίας, οι πρωθυπουργοί της Ρωσίας και της Βρετανίας και ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. Για πρώτη φορά η Γερμανία γιόρταζε με τους νικητές...

Συνεπώς αφού η ιστορία ξαναγράφεται μέσα σε ένα χαζοχαρούμενο εορταστικό περιβάλλον, τα εγγόνια των μαχητών της Βέρμαχτ μάλλον δεν έχουν λόγο πλέον, να είναι το ίδιο αυστηρά όσο οι πατεράδες τους, για τα αίσχη που συναίνεσαν ή συμμετείχαν οι παππούδες τους. Η οργή των γιων αντικαθίσταται πλέον από την κατανόηση των εγγονών.

Και επειδή τίποτα δε γίνεται τυχαία, αμέσως μετά ο νέος γερμανικός στρατός κατέβηκε ως ειρηνευτική δύναμη στα Βαλκάνια, πρώτα στη Βοσνία και μετά στη Σερβία, ξυπνώντας μνήμες φρίκης, ενώ η Γερμανία ήταν το πρώτο κράτος που αναγνωρίζοντας την αυτονομία του Κοσσόβου, άνοιξε πρεσβεία στην Πρίστινα. Κι ας φωνάζουν οι Σέρβοι ότι ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας εφαρμόστηκε πάνω στα σχέδια του Χίτλερ...

Παράλληλα, αφού τα εγκλήματα δεν μπορούν να εξαφανιστούν, δικαιολογούνται. Όπως για παράδειγμα στις κρατικές ιστορίες των πρώην κομμουνιστικών κρατών που στριμώχνονταν για να αποκτήσουν θέση στα δυτικοευρωπαϊκά σαλόνια (ΕΕ και ΝΑΤΟ), των χωρών δηλαδή που οι ηγεσίες τους συνέργησαν στο ναζιστικό Ολοκαύτωμα (χώρες της Βαλτικής, Ουγγαρία, Ρουμανία), η φρικώδης συμπεριφορά βαφτίζεται ως "λαϊκή αγανάκτηση" γιατί στους εβραίους οφείλεται "η γέννηση του κομμουνισμού", υπονοώντας την εβραική καταγωγή των Μαρξ, Ρόζα Λούξεμπουργκ, Τρότσκι, κλπ.

Έτσι, σύμφωνα με την καθαρογραμμένη πλέον ιστορία, οι λαοί της Βαλτικής αντέδρασαν για την σοβιετική εισβολή του 1940, οι Ρουμάνοι για την σοβιετική κατάληψη της Βεσσαραβίας και της Βόρειας Μπουκοβίνα και οι Ούγγροι στην βραχύβια κομμουνιστική δικτατορία του Μπέλα Κουν το 1919 και συμμετείχαν στο αποκρουστικό έγκλημα της "τελικής λύσης". Προφανώς στην ίδια λογική και οι Γερμανοί εκδικήθηκαν το κίνημα της γερμανοεβραίας Ρόζας Λούξεμπουργκ, και τη φιλοσοφία του εβραίου Καρλ Μαρξ...

Αυτά συμβαίνουν τον καιρό που το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο καταγγέλλει τον κομμουνισμό τσουβαλιάζοντάς τον παρέα με το ναζισμό, σε μία ενιαία καταδίκη του ολοκληρωτισμού. Ελπίζω τώρα να ηρεμήσουμε αγαπητοί φίλοι, που μάθαμε πλέον γιατί έγινε το Ολοκαύτωμα των εβραίων στην Ευρώπη: Ήταν το αποτέλεσμα της ευγενούς προσπάθειας για να σωθεί η Γηραιά Ήπειρος από τον κομμουνισμό.

Άλλωστε τα ίδια έλεγαν και οι συνεργάτες των Γερμανών στην Ελλάδα, στις απολογίες τους στα ειδικά δικαστήρια των δωσιλόγων, ότι δηλαδή η συνεργασία με τον κατακτητή ήταν επιβεβλημένη για να σωθεί η πατρίδα από την ερυθρά λαίλαπα, αναγκάζοντας τον Τσόρτσιλ να αποδοκιμάσει αυτές τις δηλώσεις που αμαύρωναν την Βρετανική νίκη (Θ. Σφήκας: Το χωλό άλογο). Η αλήθεια είναι ότι στην Αθήνα, για να επιτευχθεί το αγγλικό σχέδιο εξόντωσης του ΕΛΑΣ, χρησιμοποιήθηκαν για το στήσιμο του μεταπολεμικού κράτους οι ταγματασφαλίτες και οι πατενταρισμένοι συνεργάτες των Γερμανών, που εξαπέλυσαν τη λευκή τρομοκρατία μετά τη Βάρκιζα.

Κι ας μη λησμονούμε επίσης ότι το επίσημο ελληνικό κράτος έκανε ότι ήταν δυνατό για να επιβάλει αυτό που ο καθηγητής νεοελληνικής ιστορίας Χάγκεν Φλάυσερ ονόμασε "σωφρονισμό" της μνήμης, στο εξαίρετο βιβλίο του "Οι πόλεμοι της μνήμης". Έπρεπε με κάθε τρόπο να ξεχαστεί η κατοχή και τα ναζιστικά εγκλήματα στην Ελλάδα. Ο εχθρός ήταν πλέον οι ληστοσυμμορίτες που σήκωσαν τα όπλα εναντίον της πατρίδας. Σημειώστε ότι καμία εκδήλωση δεν έγινε ποτέ στην Ελλάδα για το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη. Λες και τίποτα δε συνέβη στη χώρα του λιμού και της παρολίγο γενοκτονίας του 1942, των ολοκαυτωμάτων, στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στον Χορτιάτη, στα Ανώγεια, στην Βιάννο, στην Κοκινιά. Μέχρι και η επιγραφή που θύμιζε τη ναζιστική βαρβαρότητα, απομακρύνθηκε από την Κάντανο όταν επισκέφτηκε την Κρήτη ο καγκελάριος Κολ, για να μην προκαλέσουμε τους ευρωπαίους εταίρους μας, λέει.

Είναι η ίδια συμπεριφορά με αυτή που ακολούθησε μεταπολεμικά το σύνολο του πολιτικού κόσμου (Γ. Παπανδρέου, Σ. Βενιζέλος, Ν. Πλαστήρας και αργότερα ο Αλ. Παπάγος) εξαίροντας το ρόλο της εξαγνισμένης ΟΔ της Γερμανίας στην άμυνα του Ελεύθερου Κόσμου, παραιτούμενοι των δικαίων αποζημιώσεων και επανορθώσεων για τις καταστροφές της Βέρμαχτ. Το 1958 ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής θα εκβιαστεί ανοιχτά από την πανίσχυρη πλέον ΟΔΓ για να κλείσει το θέμα των επανορθώσεων και των κατοχικών δανείων.

Και για να μην υπάρχουν απορίες γιατί τα σκαλίζω τώρα όλα αυτά, απλά υπενθυμίζω ότι πλέον συζητιέται ανοιχτά από τους σοφούς του κόσμου ότι ο παγκόσμιος πόλεμος ήταν αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης του 1927, που έφερε το φασισμό στο προσκήνιο της ευρωπαικής πολιτικής σκηνής.

Γεγονός μάλλον άγνωστο που ίσως εξηγεί ενδιαφέρουσες πτυχές της ιστορίας μέχρι τις ημέρες μας, είναι ότι η τελευταία πράξη του πολέμου στην Ευρώπη, γράφτηκε στην Κρήτη, στις 10 Μαΐου του 1945 στη βίλα Αριάδνη στο Ηράκλειο. Ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει από τον Οκτώβριο του 1944, στην Κρήτη συμπτύχθηκαν στα Χανιά για να μην εγκαταλείψουν την οχυρή Σούδα. Ονειρευόντουσαν φαίνεται μία διχοτομημένη Κρήτη.

Πόσο δίκιο είχε ο Καζαντζάκης που στον "Καπετάν Μιχάλη" προτείνει στους Κρητικούς του 1866 να ρίξουν από μία πέτρα για να μπαζώσουν την Σούδα, προκειμένου να γλυτώσουν επιτέλους από τους ξένους κατοχικούς στρατούς.

Κατά τον ιστορικό Anthony Beevor (Crete: the Battle and the Resistance) τον Μάιο του 1945, οι Γερμανοί βρίσκονται πολιορκημένοι στα Χανιά, όταν ο Γερμανός στρατηγός Benthhag λαμβάνει σήμα για να παραδοθεί στους Βρετανούς. Στο σπίτι του Ελ. Βενιζέλου στη Χαλέπα, όπου στεγάζεται το γερμανικό στρατηγείο τον επισκέπτεται στις 9 Μαΐου ο πληρεξούσιος αξιωματικός Denis Ciclitira, μαζί με τον Κώστα Μητσοτάκη που γνωρίζει γερμανικά. Με απόλυτη μυστικότητα την επόμενη ημέρα ο στρατηγός μεταφέρεται στο Ηράκλειο με αγγλικό αεροσκάφος που φτάνει στο αεροδρόμιο του Μάλεμε.

Στη βίλα που έκτισε ο ανασκαφέας της Κνωσού, σερ Άρθρουρ Έβανς και χρησιμοποιήθηκε σαν στρατηγείο από τους Γερμανούς στην κατοχή, υπογράφτηκε η άνευ όρων παράδοση των Γερμανών στην Κρήτη, τέσσερα χρόνια ακριβώς από τη μάχη της Κρήτης, στο μακρόστενο δωμάτιο που χρησιμοποιούσε ο Έβανς για τραπεζαρία. Τους Βρετανούς εκπροσώπησε ο ταξίαρχος Kirwan, της 4ης μεραρχίας που κατέβηκε στην Αθήνα για να τσακίσει τον ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά.

Ο Γερμανός στρατηγός όταν συνειδητοποίησε τι υπέγραψε, πάγωσε. Ωστόσο κατά μία περίεργη συγκυρία οι Γερμανοί ΔΕΝ παρέδωσαν τον οπλισμό τους, παρά τους φόβους του στρατηγού Benthag. Η μυστικότητα της υπογραφής της γερμανικής παράδοσης και η πρωτοφανής απόφαση για τη διατήρηση του οπλισμού από τους ηττημένους Γερμανούς στρατιώτες της Βέρμαχτ είχε να κάνει με το φόβο των Εγγλέζων μήπως καταλάβει τα Χανιά ο ΕΛΑΣ ο οποίος σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα, δεν είχε παραδώσει τα όπλα, μετά τη Βάρκιζα!

Αλλά και οι Γερμανοί έτρεμαν, όπως γράφει ο Γιώργης Ψυχουντάκης στον "Κρητικό Μαντατοφόρο" του, τη λαϊκή οργή για τα εγκλήματα που είχαν διαπράξει στο νησί, ιδιαίτερα τον Αύγουστο του 1944 λίγο πριν την σύμπτυξή τους όταν έκαψαν τα Ανώγεια και τα χωριά στο Αμάρι Ρεθύμνου, εκδικούμενοι για την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε.

Τελικά οι Γερμανοί αφοπλίστηκαν στις 23 Μαΐου 1945 όταν έφτασε στο νησί το σύνταγμα των Hamshire. Οι Γερμανοί στρατιώτες αποχώρησαν από την Κρήτη με πλοία στις 12 Ιουνίου με το σύνολο των προσωπικών ειδών τους, ένα μήνα μετά την παράδοση του Ράιχ.

Στις 20 Μαίου συμπληρώνονται εξήντα οκτώ χρόνια από τη μάχη της Κρήτης. Ωστόσο, τρία χιλιόμετρα δυτικά από τα Χανιά, στέκει αγέρωχο το μοναδικό ναζιστικό μνημείο στην Ευρώπη. Το περίφημο γερμανικό πουλί της φωτογραφίας (ή το κακό πουλί της κατοχής) που έστησαν οι αλεξιπτωτιστές της Βέρμαχτ μετά τη μάχη της Κρήτης και στο οποίο απέδωσε τιμές ο πρώτος κατοχικός "πρωθυπουργός" Τσολάκογλου, όπως φαίνεται στη δεύτερη φωτογραφία του ποστ. Ο θηριώδης αετός των αλεξιπτωτιστών που ήταν στην κορυφή του μνημείου καταστράφηκε από ένα κεραυνό κατά τη διάρκεια μίας έντονης καταιγίδας το χειμώνα του 2001.



Στα πλαίσια της γενικής αμνησίας, τον Μάιο του 2005 κατά τον εορτασμό της μάχης της Κρήτης παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Παπούλια, Γερμανοί βετεράνοι αλεξιπτωτιστές της Βέρμαχτ, απαίτησαν να αποδώσουν φόρο τιμής στους νεκρούς συμμαχητές τους, στο γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο του Μάλεμε. Τους εμπόδισαν περίπου 70 ακτιβιστές, Έλληνες και Γερμανοί που διαδήλωσαν στην Κρήτη, υπερασπιζόμενοι την ιστορική μνήμη. Στα φυλλάδια που μοίρασαν έγραφαν ότι ήταν απαράδεκτο να πραγματοποιούν οι θύτες μνημόσυνα την ώρα που τιμάται ο αγώνας του κρητικού λαού ενάντια στο φασισμό και κρατούσαν δίγλωσσα πλακάτ που καλούσαν την ενιαία Γερμανία να καταβάλει τις πολεμικές επανορθώσεις...

ΥΓ Ο τίτλος του ποστ είναι στίχος του Μάνου Ελευθερίου, μελοποιημένος από τον Θάνο Μικρούτσικο στο δίσκο "τροπάρια για φονιάδες", με τη φωνή της αξέχαστης Μαρίας Δημητριάδη

Στην εποχή του tamiflou

Περπατώντας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ο επισκέπτης παρατηρεί τις βυζαντινές εκκλησίες που βρίσκονται αρκετά μέτρα κάτω από το επίπεδο του πεζοδρομίου. Η Παναγία των Χαλκέων, η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, η Αγία Σοφία. Αλλά και στα οθωμανικά κτίσματα των λουτρών "Παράδεισος", το Χαμάμ Παζάρ στα "Λουλουδάδικα", στο Μπεζεστένι, το δάπεδο του ισογείου των μνημείων είναι τουλάχιστον τρία μέτρα κάτω από το οδόστρωμα.

Η τελευταία μεγάλη καταστροφή της πόλης, η πυρκαγιά τον Αύγουστο του 1917, εξαφάνισε σχεδόν την εντός των τειχών πόλη, δημιουργώντας τεράστιες ποσότητες προϊόντων κατεδάφισης, κοινώς μπάζα, που ήταν αδύνατο να απομακρυνθούν με τα διατιθέμενα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Έτσι παρέμειναν στη θέση της καταστροφής, διαμορφώνοντας το υψόμετρο της τοπογραφίας στη νέα πόλη που σχεδίασε η περίφημη επιτροπή Εμπράρ, μερικά μέτρα ψηλότερα.

Οδοιπορώντας συχνά στο πολύβουο κέντρο, προσπαθώ να αφουγκραστώ μία πολιτεία που χάθηκε για πάντα. Φτάνοντας στην αγαπημένη οδό Φράγκων, κατηφορίζοντας από τα παλιατζίδικα του Μπιτ Παζάρ, η βόλτα τελειώνει κατεβαίνοντας τα σκαλοπάτια στον Άγιο Μηνά, εκεί που έγινε η πρώτη δοξολογία στην απελευθερωμένη από τον ελληνικό στρατό πόλη, το 1912. Σήμερα ο Άγιος Μηνάς κλεισμένος μέσα σε ένα απίστευτο οικοδομικό σύμπλεγμα, παραμένει ουσιαστικά "αόρατος", πίσω από το άθλιο ισόγειο πολυκατάστημα της γωνίας...

Η Αλέκα Γερολύμπου πολύ εύστοχα παρατηρεί ότι η πόλη ιδρύθηκε το 315 πχ μετά από απόφαση και ίσως σχεδιασμό σε μία από τις σημαντικότερες πολεοποιητικές περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας (Α. Γερολύμπου : Η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917). Ωστόσο όλες οι μεταβάσεις της πόλης σφραγίστηκαν από γεγονότα καταστροφικά: σφαγές, ερημώσεις, επιδημίες, σεισμούς και πυρκαγιές. Οι συνεχείς και απανωτές καταστροφές επηρέασαν τη μορφή της αλλά και τη σύνθεση του πληθυσμού της.

Οι αλλεπάλληλες τραγωδίες της Θεσσαλονίκης, πριν το 1912, παραμένουν γενικά άγνωστες. Αφορούν το οθωμανικό παρελθόν της πολιτείας που δεν πολυαναφέρεται. Έτσι, η πυρκαγιά του 1917, αιτία για το νέο σχεδιασμό της πόλης από τον Βενιζέλο, παραμένει η τεράστια ιστορική καταστροφή στην συλλογική ιστορική μνήμη, μίας αμνήμωνος πολιτείας.

Από τότε, το ναζιστικό πογκρόμ της εξαφάνισης της εβραϊκής κοινότητας το 1943 και ο σεισμός του 1978, απλώς συντήρησαν ένα ιστορικό υπόβαθρο καταστροφών στην είκοσι τριών αιώνων διαδρομή της Θεσσαλονίκης. Μία απλή παρατήρηση θα αναδείξει τον κύκλο των καταστροφών στο χρόνο. Οι πυρκαγιές συμβαίνουν τον Αύγουστο και οι επιδημίες εμφανίζονται από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο.

Η θέση της πόλης πάνω στο σταυροδρόμι των δρόμων του εμπορίου, δεχόταν την πανούκλα που εισέβαλε από την ανατολή, είτε από τη στεριά είτε από τη θάλασσα. Βόρεια της πόλης απλώνονται και σήμερα οι φαρδιές εκβολές του Βαρδάρη, που μαζί με τα αποξηραμένα πλέον έλη του Αμάτοβο (σημερινό χωριό Άσπρος) ήταν η αιτία της ελονοσίας που μάστιζε την πόλη τους θερινούς μήνες. Ο ζεστός αέρας περνούσε πάνω από τις ελώδεις εκτάσεις, μεταφέροντας τα μικρόβια της νόσου στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης. Το θαλάσσιο μέτωπο που στην Ευρώπη θεωρείται ευλογία για τις πόλεις που το διαθέτουν, στην ανατολή είναι αιτία μετάδοσης επιδημιών. (Π. Ενεπεκίδης: Η Θεσσαλονίκη στα χρόνια 1875 -1912).

Ταυτόχρονα, η καλοκαιρινή ζέστη και το υγρό κλίμα που και σήμερα κάνουν την ατμόσφαιρα στην πόλη αποπνικτική, προσέφεραν ένα ιδανικό περιβάλλον ανάπτυξης για το βάκιλο της πανώλης. Οι αναφορές των περιηγητών μεταφέρουν εικόνες από τυμπανισμένα πτώματα και ψόφια ζώα στους δρόμους, σπίτια σφραγισμένα, γειτονιές ερημωμένες.

Στις εξάρσεις των επιδημιών οι Ευρωπαίοι πολίτες και όσοι χριστιανοί είχαν την οικονομική δυνατότητα κατέφευγαν στην ύπαιθρο και στα χωριά. Μία χαντίθ του Προφήτη επέβαλε στους μουσουλμάνους να παραμείνουν στον τόπο τους αποδεχόμενοι τη μοίρα τους. Δεν ήταν λίγες όμως οι φορές που οι χωρικοί έστηναν οδοφράγματα εμποδίζοντας τους "μολυσμένους" να μπουν στα χωριά τους και να μεταφέρουν το θανατικό, το μεγαλύτερο φονιά του οθωμανικού κόσμου.

"Δόξα το Θεό δεν έχει πανούκλα εδώ" έγραφε ένας ταξιδιώτης από τη Θεσσαλονίκη το 1788, αναφέρει ο Mark Mazower στο "Salonica city of ghosts". Και πράγματι η κατάσταση στην πόλη ήταν καλύτερη σε σχέση με τα άλλα μεγάλα κέντρα της αυτοκρατορίας. Το δέκατο όγδοο αιώνα η Σμύρνη είχε πενήντα πέντε χρονιές πανούκλας, η Κωνσταντινούπολη εξήντα πέντε και η Θεσσαλονίκη περίπου τριάντα. Δηλαδή μία επιδημία κάθε τρία χρόνια. Κι όμως το 1762 πέθαναν στην πόλη δέκα με δώδεκα χιλιάδες άνθρωποι. Στη διάρκεια του αιώνα εξήντα χιλιάδες κάτοικοι εξοντώθηκαν στην Θεσσαλονίκη, όσο δηλαδή ο συνολικός πληθυσμός της πόλης στα μέσα του αιώνα! Η οικονομική δυναμική και η προσέλκυση νέων κατοίκων που μετανάστευαν ήταν η αιτία για την συνεχή άνθιση της Οθωμανικής μεγαλούπολης.

Η πολιτεία θα εκσυγχρονισθεί στα χρόνια των οθωμανικών Tanzimat (μεταρρυθμίσεων) που από το 1839 προσπαθούν να πετύχουν την απελπισμένη προσέγγιση της αυτοκρατορίας με τη Δύση. Έτσι το 1869, η Θεσσαλονίκη ήταν η δεύτερη πόλη της αυτοκρατορίας - μετά την Κωνσταντινούπολη - που απέκτησε δημοτικό συμβούλιο , επιφορτισμένο για την αντιμετώπιση των επιδημιών και των καταστροφών με τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και διαβίωσης. Η μεγάλη φωτιά του 1890 και η επιδημία της χολέρας του 1911, είναι οι τελευταίες μεγάλες καταστροφές της οθωμανικής περιόδου.

Οπότε, με τέτοιο παρελθόν, τι να μασήσουμε, στη νυφούλα του Βορρά, σήμερα στην εποχή του tamiflou, από τα γριπωμένα γουρούνια, τις μεξικάνικες επιδημίες και τα ντεμέκ έκτακτα μέτρα του τάχα δήθεν Αβραμόπουλου, αγαπητοί φίλοι. Χτες βράδυ επιστρέφοντας στο αεροδρόμιο, με σκάναρε η θερμική κάμερα για να μου επιτραπεί η είσοδος στη μητρόπολη των βαλκανίων. Και όμως η θερμοκρασία στην πολιτεία - σούργελο του Άνθιμου, του Ζορό, του Ζουράρι και του Ζαγοράκη είναι αισθητά ανεβασμένη. Η πόλη σηκώνει τον πυρετό της, για να βγει η Μπαοκάρα στο Τσάμπιονς Λήγκ και να γιορτάσει τον άλλο μήνα στην Nέα Παραλία τα γενέθλια του Μεγαλέξανδρου υπό την αιγίδα του Υπερμάχου Στρατηγού Ζορό που φροντίζει για τη θωράκιση της πόλης έναντι παντός κινδύνου. Και όσοι τυχόν αμύητοι δεν καταλάβατε πάρτε να 'χετε με το συμπάθιο: Η σκηνή είναι από τον περσινό εορτασμό. Χαρείτε τα όλα. Φέτος λέγεται ότι θα συμμετάσχει και ο ίδιος ο Ζορό, ντυμένος Παρμενίων, που θα θυσιάσει με το αυθεντικό σπαθί του Φιλίππου, σε βωμό που θα στηθεί κάτω από τα αχαμνά του Βουκεφάλα, μία εκατόμβη χοίρων, υπέρ υγείας.